YARIK DAMAK DUDAKLI BEBEKTE BESLENME BESLENME VE YUTMA İŞLEVİ
Beslenmenin erken bebeklik döneminde ortaya çıkma şekli emmedir.
Bebek bu yolla normal büyüme gelişim için gerekli olan besini alır.
Beslenme işlemi bebeği açlıktan korurken, vücut homeostasinin devamını sağlar. Beslenmenin diğer önemli görevleri ise duysal-motor uyarım, bakıcı-bebek ilişkisi ve oral motor becerilerin gelişimini sağlamasıdır.
Duysal uyaran ile emme-yutma-solunum senkronizasyonu sağlanır.
Bakıcı beslenme sırasında bebeği tutar ve onu kucaklar. Fiziksel temasın yanısıra beslenme sırasında göz kontağı ve bakıcının beslenirken çıkarttığı sesler ve konuşmalar iletişim gelişimi için gerekli ön becerilerini oluşturur. Bakıcı-bebek göz teması mevcuttur.
Zamanla bakıcı bebekteki ipuçlarını öğrenir.
Bebek ve yetişkinin beslenme sırasındaki davranışları beslenme etkileşimine ve beslenme performansını önemli derecede etkilemektedir.
Emmenin fiziksel görevi ise çene, yanak ,dudak ve dil hareketi gerektirmesidir. Bu oral yapıların beslenme sırasındaki hareketleri geç dönem beslenme becerileri için temel oluşturmaktadır.
BEBEKTEKİ YUTMA ANATOMİ VE FİZYOLOJİSİ
Bu yapıların anatomik ilişkileri bebekliğin birkaç ayından-2,3 yaşa kadar önemli değişiklik göstermektedir. Bebeğin yapıları küçük ve birbirlerine yakındır. Bebek büyüdükçe yapılar büyür ve birbirinden uzaklaşır.
Bebeğin küçük olan ağız boşluğu emme için avantajlıdır. Göreceli olarak büyük olan bebeğin dili tüm ağız yapılarını kapsar, bebeğin yanaklarındaki padler yetişkine göre daha büyük ve yanakları stabilize edecek kapasitededir.
Dil ucu alveolar ridge i geçer ve alt dudakla temas halindedir.
Temporomandibular eklem yeteli gelişmemiş yumuşak dokudan ötürü fazla çene hareketine izin vermez.
Faringeal boşluk alanı ise yeni doğanda daha dardır.
Yumuşak damak göreceli olarak daha büyük ve dille teması daha fazladır.
Dil kökü, yumuşak damak vefaringeal duvalar daha yakın pozisyondadır.
Yumuşak damak ve velumun alt sınırı epiglotun önündedir.
Bebek larinksi yetişkin larinksinin 1/3 ü ebatlarında ve C1-C3 hizasındadır (yetişkinde C6-C7).
Larinksin bu yüksek pozisyonu epiglotun yumuşak damağın serbest ucundan yukarıda olmasını ve nasofarinkse kadar uzanmasını sağlar. Yetişkinle karşılaştırıldığında epiglot tübüler, daha dar ve diktir.
YARIKLARA BAĞLI OLARAK GELİŞEN BESLENME PROBLEMLERİ
Beslenme problemi yarığın tipi ve büyüklüğüne göre farklılık göstermektedir.
Beslenme problemi genel olarak zayıf ağız içi emme, yetersiz besin alımı, uzun beslenme süreleri, nasal kaçaklar, beslenme sırasında aşırı hava alımı, boğulma, öksürme gibi tipik olaylarla karakterizedir.
Ağızla beslenmenin zorluğuna bağlı olarak yetersiz kilo alımı, beslenme sırasında aşırı enerji harcama, Suzuki beslenme süresi, stresli etkileşim gibi birçok ikincil problem ortaya çıkar.
Yarık damağı olan bebeğin yeterli derecede besin alması önemlidir. Yeni doğan normal kilo alımını sağlaması için kilosunun 1 kilo için 42 gram süt ya da mama almalıdır.
Bebek kilo aldıkça alması gereken miktar da kiloyla berber artış göstermektedir.
Bebeklerin beslenmesi için gereken süre 20-30 dakikadır; eğer beslenme süresi 45 dakikayı aşıyorsa bir profesyonele danışmak gerekmektedir.
Normal anatomik yapılara sahip bebeğin beslenmesi ebeveynler için sevgi dolu ve ebeveyn-bebek bağını güçlendiren bir olay olduğundan; yarık damaklı bebeğin beslenmesi ebeveynler için zaman harcayıcı ve hüsranla sonuçlanan bir olay olabilmektedir.
GENEL MODİFİKASYONLAR
Bir beslenme problemiyle karşılaşıldığında çeşitli özel biberonlar ve emzikler başarılı bir beslenme için kullanılabilir. Başarılı bir emme için gerekli olan emzik türünün dört ana karakteristik özelliği olmalıdır:
- esneklik,
- emzik şekli
- delik tipi
- ebatları.
Emzik tipi yarığın özelliklerine, bebeğin oral-motor becerisine uygun olarak seçilmelidir.
Emzik kısıtlı basınca rağmen emme oluşmasa bile süt ya da mama akımına izin verecek esneklikte olmalı
Emmeyi uyaracak seviyede uygun proprioseptif uyaran sağlamalıdır.
Esnekliğin derecesi bebeğin emme gücüne ve emme-yutma-solunum koordinasyonuna uyumlu şekilde olmalıdır. Erken doğan bebekler için kullanılan emzikler yumuşak ve esnek olmasından ötürü yarık damaklı çocuklarda sıklıkla kullanılmaktadır.
Hangi emzik kullanılırsa kullanılsın, emzik yeterli basınç sağlaması için dil ve emzik arasında gereken temas sağlanmalıdır.
Şekil emme için gerekli oral motor hareketleri desteklemelidir.
Bebeğin emme gücü, emzik çevresinde dudak kapanma derecesi, besleyicinin biberon pozisyonu kontrolü göz önünde bulunarak ebatlarına karar verilmelidir. emzik ve dil arasında etkili dil hareketine izin verip yeterli teması sağlayacak emzik uzunluğu sağlanmalıdır.
Emzik besin akımının miktarını belirler.
Standart emziklerde 2 tip delik bulunmaktadır= standart delik ya da çapraz delik.
Standart delikte steril bir kesiciyle X şekline getirilebilir.
X kesimli emzikler bebeğin süt akımını emme-yutma-voluntarism koordine bir şekilde kontrol etmesine izin verir. Fakat çok artmış süt akımı bebeğin emme-yutma-solunum koordinasyonunu bozabilir.
ÖZEL BESLENME TEKNİKLERİ
Dudak Yarıklı Çocuklarda Göğüsten Beslenme
Sadece dudak yarığı olan vakalarda göğüsten beslenme problem yaratmaz.
Göğüs yarığa uyumlu bir şekil alır ve yarıklı alanı doldurur.
Eğer gerekliyse anne bebek emerken üst dudağı nazikçe destekleyip kapanmaya yardımcı olabilir.
Bebek yerçekimi yardımıyla süt ya da mamanın farinkse kolay geçişini sağlayabilmesi için mümkün olduğunca dik pozisyonlanmalıdır.
Yarık dudaklı Çocuklarda Biberonla Beslenme
Dudak yarıklığı olan vakalar genellikle yeteri derecede beslenirler.
Fakat hava sızıntıları gerekli negatif basıncın oluşturulmasında sıkıntı yaratabilir.
Yumuşak, geniş tabanlı emzikler bu sıkıntıyı çözmeye yardımcı olur.
Damak Yarığı Olan Çocuklarda Göğüsten Beslenme
Damağın arka kısmında dar yarığı olan vakaların beslenmesinde genellikle bir sıkıntıyla karşılaşılmaz.
Komplet yarığı olan vakalarda yarığın büyük olması ve basınç yaratacak yüzeyin olmamasına bağlı olarak yeterli -basınç yaratamada sıkıntı yaşarlar
Yarık Damağı Olan Çocuklarda Biberonla Beslenme
Modifiye emzikli besleyici destekli biberonlar kullanılarak istenilen süt-mama akımı sağlanabilir.
Emzik olarak özel yarık damak emzikleri ya da yumuşak geniş tabanlı X kesilmiş emzikler ya da yumuşak daha geniş açıklığı olan emzikler kullanılabilir.
besleyici destekli biberonların yarık damaklı bebeklerin beslenmesinde daha etkili olduğu ispatlanmıştır.
Yarık Damak Dudağı Olan Çocuklarda Göğüsten Beslenme
Bebeğin hemen hemen tüm emme mekanizmaları etkilenmiştir.
Bu vakalarda göğüsten beslenme olası değildir.
Pozisyonlama ya da basınçlı meme başının kullanmanın faydası pek yoktur.
Destekleyici sistemler kullanılmalıdır (Medela Supplemental Nursing System).
Ve bebeklerin hidrasyon ve büyümeleri yakın takip altında olmalıdır.
Yarık Damak Dudağı Olan Çocuklarda Biberonla Beslenme
Çok çeşitli emzik ve biberon sistemleri YDD lı vakalarda gereklidir.
Besleyicinin sıktığı biberonlar ve yumuşak emzikler sıklıkla gerekir.
Besleyici bebeğe yutması için verilen süt miktarını kontrol etmelidir.