Down Sendromlu Çocuklardaki Dil ve Konuşma Bozuklukları

A. Telgraf Dönemi (Bir-Üç Kelime arası) Down Sendromlu Çocuklar

Çocuk birer birer de olsa kelimeleri kullanmaya (ister konuşma ister işaret ile) başladıktan sonra hem yatay hem de dikey anlamda dil gelişim etkinlikleri düzenlenebilir. Uygulanan tedaviyle hem tek kelimelik sözcük dağarcığı hem de yemek pişirme, el sanatları ve oyun gibi bütünsel dil etkinlikleri gerçekleştirilebilir. Böylelikle de sözcük bilgisi yatay anlamda geliştirilebilir. Tedavi aynı zamanda sözcelerin uzunluğunu ve çocuğun kullanabileceği kelimelerin bir araya geliş kombinasyonunu artırmayı da hedefleyebilir ki zaten bu teknik yaygın şekilde bilinen ve ortalama sözce uzunluğu (MLU) arıtırımı diye adlandırılan bir tekniktir. Çocuğun iki kelimeli ifadelerle öğrenebileceği pek çok anlamlı ilişki vardır (örn. özne-yüklem, iyelik vb.).

Bu dönemdeki çocuklar için hızlandırıcı tahta kullanmanın onlara görsel ve motorsal ip uçları sağladığı bundan dolayı da onların başarılarını yükseltip sözce uzunluklarını artırmaya yardım ettiği bilinmektedir. Hızlandırma tahtası dikdörtgen bir pano olup üzerinde istenilen sözcedeki kelimelerin sayısını temsil eden daireler vardır (örn: “Topu at” sözcesi için iki daire kullanılacaktır). Bu hızlandırma işlemi bir kitaptaki kelimelerin altına noktalar koyarak da gerçekleştirilebilir.

Bu dönem içersinde iletişimsel becerilerle beraber ricada bulunma, selamlama gibi edimsel beceriler de kazandırılmaya çalışılacaktır.

Sözcük dağarcığı veya edimsel boyut ya da başka bir alan olsun yapılacak etkinliklerin hepsinin uygun formatda olması gerekmektedir. Oyun tarzında hazırlanan etkinliklerin bir diğer yararı da etkinlik esnasında gözlemsel de olsa işitsel yetiyi ölçme imkanı vermesidir. Hazırlanacak olan dil oyunlarının bilgisayar etkinlikleri gibi başka araçlarla da desteklenmesi mümkündür. Bu dönemde konuşmayı geliştirmenin temeli algısal bütünleştirme—işitsel olanı sözlü mesaja çevirme—ve söz-motorsal etkinliklerdir. Down Sendromlu çocukların çoğu dili anlamakta ve konuşmaya başlamadan çok uzun süre önce üretmeye (işaretlerle) başlamaktadırlar. Bundandolayı da çocukları konuşmaya hazır duruma getirebilmek için bu dönem içersinde daha çok algısal bütünleştirme ve söz-motorsal terapi çeşitleri kullanılması gerekmektedir.

B. Okul Öncesi Dönemi Down Sendromlu Çocuklar

Bu dönemdeki hasta çocuk, alıcı dil boyutunda ifade edici dil becerilerine oranla daha iyi durumda olan bir dil gelişimine sahiptir ancak bu esnada uygulanan terapiyle her iki dil boyutu da geliştirilmeye çalışılır. Bu döneme uygun olarak geliştirilecek terapi etkinliklerinde alıcı dil işitsel hafıza ve yönergeleri izleyebilme boyutlarıyla geliştirilmeye çalışılmalıdır. Tabi aynı zamanda oyunlar ve alıştırmalar aracılığıyla renk, şekil, yön, konum gibi kavram gelişimine de ağırlık verilebilir. İfade edici dil kapsamında gerçekleştirilen terapide kullanılan sözce uzunluğunu artırmaya kadar varan anlambilim uygulamalarıyla birlikte dilbilgisel yapılar (sözdizimi gibi) ve kelime sonekleri de (iyelik ve tekil-çoğul gibi) çalışılmalıdır. Yardım isteme, insanları günün saatine ve tanışıklığa uygun düşecek şekilde selamlama, bilgi isteme ve istenilen bilgiyi verme ve günlük yaşamda karşılaşılan farklı rollerin canlandırılması gibi edimsel konular da amaçlar içine dahil edilmelidir. Bunlar için de, oyuncak bir bebeği giydirme ve soyma, kağıt karma ve dağıtma, ve de yemek pişirme gibi yine oyunlardan meydana gelen alıştırmalar ve etkinlikler düzenlenmelidir. Örneğin; kaç dilim keke ihtiyacımız var, ne çeşit bir sos kullansak gibi sorular ve kek tarifi verip söylenenleri yapmasını isteme gibi çalışmalarla aynı anda hem anlamsal hem sözdizimsel hem de edimsel beceriler pekiştirilebilir. Bu dönem artikülasyon ve sesle ilgili diğer terapi etkinliklerine başlamak için uygun bir dönemdir. Ancak terapiyle beraber söz-motorsal alıştırma ve faaliyetler de sürdürülmelidir ki kasların güçlenmesi ve koordinasyonu sağlansın. Terapinin konuşma boyutunda ise çocuğun anlaşılabilirliği üzerinde durulmalıdır.