İLETİŞİM, DİL VE KONUŞMA NEDİR?
İnsanın kendini yönlendirmesi, değişen ve gelişen ihtiyaçlarını karşılamak için çevredeki uyarıları eleyerek ve düzenleyerek etkin bir onaylandırma ve bunu paylaşma çabasına iletişim denir (1). İletişim kişiler arası bilgi ve düşünce alışverişi amacıyla mesajların kodlanması, iletilmesi ve kodun çözümlenmesi süreçlerini içerir (2).
İletişimin dilsel-işitsel iletişim, görsel iletişim, dokunsal (tactile) iletişim, devinim yoluyla iletişim (kinesics), konum yoluyla iletişim (proxemics), koku-tat yoluyla iletişim, dil eşikli iletişim (paralinguistics) olmak üzere birçok biçimi vardır (1).
Dil anlamları ifade etmek için toplumlarca kullanılan, gelenekselleşmiş ve kuralları uzlaşmaya dayanan semboller sistemidir(2).
Konuşma sözel dildeki sesleri çıkartmak için gerekli olan nöromusküler işlemler topluluğudur.
DİL VE KONUŞMA BOZUKLUĞU NEDİR?
Dil ve konuşma bozuklukluğu kabaca kişinin konuşma ve/veya dinleme özelliklerinde kendisi ve/veya başkaları tarafından anormal olarak nitelendirilmesidir. Bunun için iki durum gerekmektedir. İlk olarak kişinin konuşması veya işitmesinde fark edilebilir bir değişiklik, başkalık olmalıdır. İkincil olarak kendisi ve/veya başkası tarafından fark edilmelidir. Kişi ve/veya çevresi bunun farkında değilse kendine bozukluğu varmış gözüyle bakmaz. Kısacası kişinin iletişimini engelleyen ve kişinin içine kapanık, uyumsuz olmasını sağlayan, dil, konuşma ve işitme normal limitlerden sapmalardır (3).
Dil bozukluğu olan kişiler kendilerinden beklenen seviyede anlama ve kendilerini ifade etme özelliklerine sahip değillerdir. Bunlar duydukları sözcükleri anlayamama, okudukları sözcükleri anlayamama, ne dediklerini ifade etmedeki güçlük, yazarak ifade etmedeki sorunlardan kaynaklanmaktadır. Bu problemler beyin hasarlarına bağlı olarak erken çocukluk veya ilerleyen yaşlarda görülebilir (4).
İşitme bozuklukları iç, orta, dış kulağın bir ya da iki taraflı hasarı veya merkezi duyma sinir sistemindeki hasarlardan kaynaklanır (3).
Konuşma bozuklukları ses (fonasyon), artikülasyon, akıcılık ve nasal rezonans da fark edilebilir sapmalardır. Fonasyon bozuklukları genel olarak çok yüksek sesle veya çok sessiz konuşmak, nefesli veya kısık sesle konuşmak gibi ses kalitesinin düşük olduğu durumlardır. Artikülasyon bozukluklarında kişi konuşma esnasında bir ya da daha fazla sesin telaffuzunda hata yapar (sesi unutur, sesi yanlış çıkarır vs.). Akıcılık bozuklukları konuşmanın ritmindeki karışıklıktan kaynaklanmaktadır. Nasal rezonans bozuklukları konuşma sırasında anormal miktarda burun kavitesine hava gitmesinden kaynaklanır ( Hipernasal konuşmada kişi burnundan konuşuyormuş gibi, hiponasal konuşma burnu tıkalı insanın konuşması gibi.) (3).
Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesinden 25 metropolitan ildeki 59 özel ve resmi kurumdan örneklem alınarak yapılan özür grupları tablosu
| DİL VE KONUŞMA BOZUKLUĞU | % (Yüzde) |
|---|---|
| Kekemelik | 19 |
| Gecikmiş Konuşma | 16 |
| Artikülasyon Bozukluğu | 15 |
| Ses Bozukluğu | 12 |
| Özel Öğrenme Güçlüğü | 11 |
| Gelişimsel Disfazi | 8 |
| Edinilmiş Disfazi / Afazi | 5 |
| Dizartri | 5 |
| Disapraksi | 4 |
| Serebrel Palsi | 4 |
| Duygusal / Davranışsal | 1 |
Tablo 1 (Topbaş, Konrot, Ege 2002,Dil ve Konuşma Terapistliği)
Kaynaklar
1. İlknur Maviş, Psikodilbilim ders notları, 03.10.2005
2. S. Topbaş, A. Konrot, P. Ege, Dil ve Konuşma Terapistliği, 2002
3. F. H. Silverman, Essentials of Speech, Language and Hearing Disorders, 2002
4. F. H. Silverman, Essentials of Speech, Language and Hearing Disorders, sayfa:8-9
5. Pınar Ege, Dil ve Konuşma Bozukluklarına Giriş ders notları, 05.10.2005